Im lepiej dziennikarz zrozumie problem, tym lepiej prawdopodobnie będzie w stanie go wyjaśnić swojemu czytelnikowi.
Choć metoda „Pięciu dlaczego” (ang. Five Why’s Root Cause Analysis) została opracowana przez Toyotę do badania źródeł problemów w produkcji samochodów, może ona okazać się pomocna w analizie związków przyczynowo-skutkowych i w porządkowaniu faktów w artykułach dziennikarskich wyjaśniających przyczyny jakiegoś wydarzenia lub zjawiska.
To iteracyjna technika analizy sytuacji, która polega na pięciokrotnym zadawaniu pytania „Dlaczego?”. W niektórych przypadkach udaje się dotrzeć do sedna problemu w 3-4 pytaniach.
Pierwszy przykład będzie lokalny: z elewacji budynku na warszawskim Żoliborzu odpada płatami tynk. Budynek wygląda jakby miał zawalić się lada moment.
- Pierwszy powód: Dlaczego? - Budynek nie był remontowany od ponad 30 lat.
- Drugi powód: Dlaczego? - Wspólnocie mieszkaniowej brakuje pieniędzy na tak drogi remont. Koszt naprawy elewacji wyceniany jest wstępnie na 800.000 zł. To bardzo dużo.
- Trzeci powód: Dlaczego? - Zarząd Wspólnoty mieszkaniowej ustalił zbyt niskie opłaty na fundusz remontowy, nieadekwatny do potrzeb starzejącego się budynku i nie dający wspólnocie mieszkaniowej wystarczającej zdolności kredytowej.
- Czwarty powód: Dlaczego? - Od 30 lat mieszkańcy budynku głosują przeciw uchwałom proponowanym przez zarząd w celu podniesienia opłat na fundusz remontowy.
- Piąty powód: Dlaczego? - Ponad połowa mieszkańców budynku nie mieszka w nim, a jedynie wynajmuje mieszkania. Powoduje to paradoksalnie - bo to przecież ich własność - mniejsze zainteresowanie stanem elewacji i odsuwanie wszystkich większych remontów na przyszłość.
Można by podsumować: krótkowzroczny chytry dwa razy traci. Do tego tekstu pasuje ramka uzupełniająca typu „Trzy pytania do…” z opinią eksperta, który radzi jak tego uniknąć.
Drugi przykład będzie klimatyczny: w Moskwie, znanej z niezwykle ostrych zim, nie ma w tym roku śniegu.
- Pierwszy powód: Dlaczego? - Jest za ciepło, temperatura wynosi aż 5,4 stopnia Celsjusza. To najcieplejsza zima w Moskwie od 140 lat.
- Drugi powód: Dlaczego? - Rzadko spotykana w grudniu w Europie fala zwrotnikowego powietrza z południa.
- Trzeci powód: Dlaczego? - Takie anomalie pogodowe i takie zimy są bezpośrednią konsekwencją globalnego ocieplenia i będą się zdarzały częściej.
- Czwarty powód: Dlaczego? - Główną przyczyną globalnego ocieplenia jest zwiększona emisja dwutlenku węgla (CO2).
- Piąty powód: Dlaczego? - Zwiększoną emisję dwutlenku węgla należy przypisać działalności człowieka, głównie przemysłowi i transportowi.
W reportażu lub w artykule wyjaśniającym zmiany klimatyczne, zima bez śniegu w Moskwie może być punktem wyjścia do szerszej analizy, wg struktury od szczegółu do ogółu. Pasuje tu jak ulał lead w technice „Wczoraj/dziś" lub barwny opis moskiewskiej ulicy bez śniegu z wypowiedzią np. producenta kożuchów, który rwie włosy z głowy, bo mu interes nie idzie.
Natomiast w artykule informacyjnym z reguły nie ma potrzeby rozwijania rozbudowanej analizy przyczynowo-skutkowej.
Tego typu informacje mogą znaleźć się w tzw. backgroundzie, czyli w jednym z ostatnich lub w ostatnim akapicie tekstu, lub w ramce uzupełniającej obok tekstu.
Podsumowując, metoda pięciu dlaczego pomaga szybko zrozumieć jakieś wydarzenie, uporządkować informacje najpierw w głowie, a później w tekście.
• Wiedzieć więcej:
Komentarze